‘සයටිකා’ ගැන ඔබ දැනුවත්ද?

ජීවිතයේ බොහෝ දේ අපට කරන්න තියෙනවා නමුත් නොසිතු මොහොතක හටගන්නා වේදනාව නිසා සියල්ල අඩපන වෙන්න පුළුවන්. ඇවිදගන්න අපහසු වුවහොත් වේදනාකාරී වුවහොත් එදිනෙදා කටයුතු කරගන්නේ කොහොමද. කාලයක්‌ සමග වයසට යන විට ශරීරය දුර්වල වෙනවා. නොසිතු අවස්‌ථාවක හටගන්නා එවැනි වේදනාවක්‌ සයටිකා තත්ත්වයක්‌ විය හැකියි.
වත්මන් සමාජයේ බහුලව බොහෝ දෙනෙකු අතර දක්‌නට ලැබෙන රෝගී තත්ත්වයක්‌ ලෙස සයටිකා දැකිය හැකිය.
සයටිකා ලෙස හැඳින්වෙන්නේ අපේ ශරීරයේ විශාලම ස්‌නායුව වන සයටිකා ස්‌නායුව තෙරපීමක්‌ නිසා ඇතිවන වේදනාකාරී තත්ත්වයයි. මෙය අපේ කොන්දේ පහළම පිහිටි කශේරුකා වලින් පටන් ගන්නා ස්නායුවකි (L4, L5, S1, S2)

✅ සයටිකා/Sciatica රෝග ලක්ෂණ
?පහල කොන්දේ පිටුපස වේදනාව
?තට්ටම හා කකුලේ සිට පාද දක්වා විකිරණය වන වේදනාව
?උකුලේ දැවෙන වේදනාව
?බලපෑමට ලක් වූ කකුලේ දුර්වලතාවය හෝ හිරිවැටීම
?බලපෑමට ලක් වූ කකුල හෝ පාදය චලනය කිරීමේ අපහසුතාව
?සිටගෙන සිටියදී කකුල දිගේ ඇතිවන වේදනාව හෝ දිගු වේලාවක් වාඩි වී සිටින විට ඇති වන අපහසුතාව
✅සයටිකා/Sciatica තත්වයට හේතු

විවිධ තත්වයන් කිහිපයක් නිසා sciatic ස්නායුව සම්පීඩනය විය හැකිය.

1) පිරිෆෝර්මිස් සින්ඩ්‍රෝමය/Piriformis Syndrome:
පිරිෆෝර්මිස් මාංශ පේශි යනු ඔබගේ තට්ටම ඇතුලින් පිහිටන මාංශ පේශියකි. සයටික් ස්නායුව කකුලේ පිරිෆෝර්මිස් මාංශ පේශි ය යටින් ගොස් දණහිසේ පිටුපසින් අතු දෙකකට බෙදී(ටිබියල් ස්නායුව හා පොදු පෙරෝනීය ස්නායුව)දණහිසෙන් පහල කකුලේ ඉදිරිපස හා පිටිපසින් දිව යයි. පිරමිෆෝමිස් සින්ඩ්‍රෝමය සිදුවන්නේ ඔබ දිගුවේලාවක. දීර්ගකාලීනව වාඩි වී සිටින විට, ඇවිදින විට හෝ ධාවනය වන විට සයටික් ස්නායුව සම්පීඩනය කරන විටය. ඔබ දීර්ගකාලීන මේස රැකියාවක් කරන්නේ නම් හෝ ඔබගේ මුදල් පසුබිම්බය ඔබගේ පිටුපස පොකට්ටුවේ භාවිතා කරන්නේ නම් මෙම තත්වය ඇතිවීමේ අවදානම ඇත.

2) හර්නියාකරණය වූ අන්තර් කශේරුකා
තැටිය:
සයටිකා සඳහා පොදු හේතුවක් වන්නේ හර්නියාකරණය වූ අන්තර් කශේරුකා තැටියයි. තැටියක් යනු දැඩි පිටත ස්තරයකින් ආවරණය වන මෘදු අභ්‍යන්තර හරයක් සහිත කුඩා වටකුරු කුෂන් එකක් වැනි වස්තුවකි. සෑම තැටියක්ම කම්පන අවශෝෂකයක් ලෙස ක්‍රියා කරන අතර කොඳු ඇට පෙළේ අස්ථි ආරක්ෂා කරයි. සමහර විට, කම්පනය හෝ තුවාල හේතුවෙන් තැටියක මෘදු, අභ්‍යන්තර න්‍යෂ්ටිය පිටත තට්ටුව හරහා කැඩී යා හැක. කොඳු ඇට පෙළේ (පහළ කොන්දේ පිටුපස) ලම්බා කලාපයේ මෙය සිදුවුවහොත් එය සයටික් ස්නායුව මත සම්පීඩනය ඇති කළ හැකිය

3) පටුවූ ලම්බා කොඳු ඇට පෙළ:
කොඳු ඇට පෙළේ ලම්බා කලාපය (පහළ පිටුපස) කශේරුකා පහකින් සමන්විත වේ. මෙම කොඳු ඇට පෙළ පටු වීමක් සිදුවුවහොත් එමඟින් පහලට යන ස්නායු මූලයන් සම්පීඩනය කරයි. පහළ මූලයන් පසුපසට ගමන් කර කකුල් වලට ගමන් කරයි. වයස අවුරුදු 60 සහ ඊට වැඩි පුද්ගලයින් තුළ මෙම තත්වය වඩාත් සුලභ වේ.

4) Spondylolithesis /ස්පොන්ඩිලොලිස්ටේෂස්:
ස්පොන්ඩිලොලිස්ටේෂස් යනු කොඳු ඇට පෙලට බලපෑම් කරන තවත් තත්වයක් වන අතර එය ලම්බ කලාපයට (පහළ පිටුපසට) බලපායි. එහි ප්‍රතිපලයක් වන්නේ පහළ කශේරුකාවෙන් එකක් ලිස්සා යාමයි. කශේරුකාව ඉදිරියට ලිස්සා යන විට, එය යට අස්ථිය මත පීඩනය යෙදේ. සමහර අවස්ථාවලදී, කශේරුකා ස්නායුව කශේරුකා දෙක අතර සම්පීඩිත විය හැකිය.

5)පිරිහෙන තැටි රෝගය/ Degenerative disc disease
අප වයසට යත්ම, අන්තර් කශේරුකා තිබූ ජල පරිමාව අහිමි වන අතර හැකිලීමට හා වියළීමට පටන් ගනී. මෙහි ප්‍රතිපලලයක් ලෙස මෙම සම්පීඩිත තැටිවලට සයටික් ස්නායු මූලයන් හසු කර ගැනීමටත් හැකිය. එමඟින් කොඳු ඇට පෙළට හෝ ස්නායු මූලයන්ට පීඩනය යෙදෙන හර්නියා තැටි ඇති විය හැකිය.

6) තරබාරුකම:
තරබාරුකම සයටිකා වලට හේතු විය හැකි බැවින් අධික ශරීර බර නිසා කොඳු ඇට පෙළට ආතතියක් ඇති වේ. මෙය කොඳු ඇට පෙළේ හර්නියා තැටියක් හෝ කශේරුකා ගෙවීයාම් වැනි වෙනස්කම් වලට තුඩු දිය හැකි අතර එමඟින් සයටික් ස්නායුව සම්පීඩනය කළ හැකිය.

7) ගැබ් ගැනීම:
ගර්භණී සමයේදී සයටිකා තදින්ම ඇති නොවුනත්, සමහර කාන්තාවන් ගර්භණී සමයේදී සයටිකා වේදනාව අත්විඳිති. මෙය පහත දැක්වෙන එක් හේතුවක් නිසා විය හැකිය:
*සිරුරේ බර වැඩිවීම මගින් තරල රඳවා තබා ගැනීම වැඩි වන අතර එමඟින් සයටික් ස්නායුව මත අමතර පීඩනයක් ඇති කරයි.
*බඩ සහ පියයුරු ප්‍රමාණයෙන් වැඩි වන විට ශරීරයේ ගුරුත්වාකර්ෂණ කේන්ද්‍රය වෙනස් වීම
*ගර්භාෂය පුළුල් වීම මගින් සයටික් ස්නායුව සම්පීඩනය කළ හැකිය.
*දරුවා උපත් ස්ථානයට ගමන් කරන විට, ඔහුගේ හෝ ඇයගේ හිස සයටික් ස්නායුව මත තද විය හැකිය

✅ ඉහත හේතු වලට අමතරව සයටිකා වලට අවදානම් සාධක
1) වයස්ගත වීම: සයටිකා අවදානම වැඩි කළ හැකි කොඳු ඇට පෙළේ වයස්ගත වෙනස්කම් වලට අස්ථි ස්පර්ස්(අස්ථි ගෙවීයාම් නිසා ඇතිවන ගැටිති)හර්නියා තැටි ඇතුළත් වේ.
2) රැකියාව: අධික බරක් ඔසවා තැබීම හෝ උසුලාගෙන යාම, කොන්දේ පිටුපස නැවත නැවත පීඩාවට ලක්වීම හෝ රිය පැදවීම දිගු කාලීනව ඉදගෙන සිටීමේ රැකියාවක් කිරීම වැනි දෑ නිසා සයටිකා ඇතිවීමේ වීමේ අවදානම වැඩි වේ.
3) දියවැඩියාව: මෙම තත්වය ස්නායු හානිවීමේ අවදානම වැඩි කරයි, එය සයටිකා වලට හේතු විය හැක.
4)ඔසප් චක්‍රයේ වෙනස් වීම: සමහර කාන්තාවන්ට ඔසප් වීමේදී අස්ථි බිඳීම (ඔස්ටියෝපොරෝසිස්) ඇතිවිය හැකි අතර එමඟින් කශේරුකා පිරිහීම හා උරස් වේදනාව ඇති විය හැකිය.
5) දීර්ගකාලීන වාඩි වී සිටීමේ ක්‍රියාකාරකම් කිරීම:වැඩිපුර ක්‍රියා කරන පුද්ගලයින්ට වඩා නිද්‍රාශීලී ජීවන රටාවක් හෝ දිගු කාලයක් වාඩි වී සිටින රැකියාවක් කරන පුද්ගලයින්ට සයටිකා ඇතිවීමේ ඉඩකඩ වැඩිය.
6) ජාන විද්‍යාව: කොඳු ඇට පෙළේ ස්කෝලියෝසිස්(පැති කුදය)වැනි තත්වයන් සයටිකා වලට හේතු විය හැක.

✅ සයටිකා රෝග විනිශ්චය
ඔබේ වෛද්‍ය ඉතිහාසය සහ ඔබේ රෝග ලක්ෂණ සාකච්ඡා කිරීමෙන් පසු වෛද්‍යවරයා ඔබට ශාරීරික පරීක්‍ෂණයක් සිදුකරනු ඇත.
ඉන්පසු වෛද්‍යවරයාට පහත දැක්වෙන අනුරූප පරීක්ෂණ එකක් හෝ කිහිපයක් නිර්දේශ කළ හැකිය:
1) එක්ස් කිරණ/Xray
ඔබේ කොඳු ඇට පෙළේ එක්ස් කිරණ මගින් අස්ථි ස්පර්ස්(osteophytes/bone spurs) ඉස්මතු කරනු ඇත.
2)චුම්බක අනුනාද රූප (MRI):
MRI මඟින් ඔබේ කොඳු ඇට පෙළේ සවිස්තරාත්මක රූප නිපදවනු ඇති අතර හර්නියා හෝ ඉදිරියට නෙරා ආ තැටි, ස්නායු තෙරපීමක්, වැනි ගැටළු අනාවරණය වේ.
3) පරිගණකකරණය වූ ටොමොග්‍රැෆි (CT scan ):
සීටී ස්කෑන් මගින් ඔබේ කශේරුකාවට හෝ තැටිවලට යම් හානියක් පෙන්වනු ඇත.
4) විද්‍යුත් විච්ඡේදනය (EMG):
මෙම පරීක්ෂණය ස්නායු තුළ ඇති විද්‍යුත් ආවේගයන් සහ ඔබේ මාංශ පේශි ඒවාට ප්‍රතිචාර දක්වන ආකාරය මැනීමට යොදා ගනී. කොඳු ඇට පෙළ හෝ හර්නියා තැටි නිසා ඇති වන ස්නායු සම්පීඩනය හඳුනා ගැනීමට එය භාවිතා කරයි.

✅ සයටිකා වේදනාව සුව කිරීම සඳහා ශල්‍ය නොවන විකල්ප
?ඔබේ වෛද්‍යවරයාට ඔබේ සයටිකා වේදනාව සඳහා ඖෂධ නියම කළ හැකිය
?ස්ටෙරොයිඩ් එන්නත්: සමහර අවස්ථාවලදී, අපගේ වෛද්‍යවරයා විසින් බලපෑමට ලක් වූ සයටිකා ස්නායු මූලයට කෝටිකොස්ටෙරොයිඩ් එන්නත් නියම කළ හැකිය. සම්පීඩිත වූ ස්නායුව වටා ඇති ප්‍රදාහය අඩු කිරීමෙන් මෙම වර්ගයේ ඖෂධ වේදනාව සමනය කරයි.
?භෞත චිකිත්සාව
ශල්‍යකර්මයකට නොයා මෙය සුවකල හැකි ප්‍රතිකාර ක්‍රමයක් ලෙස භෞත චිකිත්සාව හැදින්විය හැකිය. මෙහිදී භෞත චිකිත්සකවරයා විසින් ඔබගේ වේදනාව පාලනය කර පුනරුත්ථාපන වැඩසටහනක් නිර්මාණය කරනු ඇති අතර එය සාමාන්‍ය සංචලතාව නැවත ලබා ගැනීමට සහ ඔබේ ඉරියව්ව නිවැරදි කර මාංශ පේශි ශක්තිමත් කිරීමෙන් අනාගතයේ ඇතිවන හානි වළක්වා ගැනීමට උපකාරී වේ.

✅ සයටිකා සැත්කම්
සාමාන්‍යයෙන්, සයටිකා සැත්කම විකල්පයක් වන්නේ කකුලේ වේදනාව හෝ දුර්වලතාවය කාලයත් සමඟ නරක අතට හැරී ඇති නම් අතර ඖෂධ වලින් සහන ලබා නොදෙන විට පමණි. ශල්‍යකර්ම වර්ගය රඳා පවතින්නේ තත්වයන්ට යටින් පවතින හේතුව සහ ස්නායු පද්ධතියේ කුමන කොටස සම්පීඩනය කරන්නේද යන්න මතය (ස්නායු මූලයන්, සයටික් ස්නායු, කොඳු ඇට පෙළ හෝ කෝඩා ඉක්වයිනා/ සුසුම්නාවේ පහලම කොටස).
නමුත් ශල්‍යකර්මයක් කිරීම 50% අවදානම්‍ ය. ශල්‍යකර්මය අසාර්ථක වුවහොත් අංශභාගය වැනි තත්වයක් වූවද ඇතිවිය හැකිය. එබැවින් ශල්‍යකර්මයකට නොයා මෙය පාලනය කරගැනීමට හැකි නම් වඩාත් යෝග්‍යවේ.

✅ සයටිකා රෝග තත්වය වැළැක්වීමට හැකිද?
පහත දැක්වෙන පිළිවෙත් අනුගමනය කිරීමෙන් ඔබට සයටිකා පැමිණීමේ අවදානම හෝ ඔබට දැනට සයටිකා ඇත්නම් එහි වේදනාව වළක්වා ගත හැකිය:
?නිවරැදිව බර එසවීම : වස්තූන් එසවීමේදී කොදුඇට පෙලට හානි වීම වළක්වා ගැනීම සඳහා, ඔබ සැමවිටම දණහිස් නැමී වස්තුව ඔබේ පිටුපස කොන්ද කෙළින්ම තබාගෙන ඔසවන්න. සෑම විටම වස්තුව ඔබේ පපුවට සමීපව තබා ගන්න.
?දුම් පානයෙන් වළකින්න: දුම්කොළ පානය කිරීමෙන් අන්තර් කශේරුකා තැටිවල පරිහානිය වැඩි කළ හැකිය.
?ඔබේ නිවැරැදි ඉරියව්ව වැඩි දියුණු කරන්න: ඔබ සිටගෙන හෝ වාඩි වී සිටින විට සෑම විටම හොඳ ඉරියව්වක් පවත්වා ගන්න. ඔබේ පිටුපස ඇති අධික ආතතිය වළක්වා ගැනීමට මෙය ඔබට උපකාරී වනු ඇත.
නිතිපතා ව්‍යායාම කරන්න: මෙය ඔබේ මුළු ශරීරයම ස්ථාවර කරන ඔබේ ශරීරයේ හරය ශක්තිමත් කිරීමට උපකාරී වේ.

Kasun Basnayake
BSc(Hons) in Physiotherapy
Dip. Exercise and Sports Science
Physiotherapist(Sri Lankan Medical Council Registered)
University Hospital KDU
SLMC Reg No : 1066